به نام خدا

اپرای عاشورا اولین اپرای ملی ایران است که در سال ۱۳۸۷ توسط بهروز غریب پور نوشته و موسیقی آن توسط بهزاد عبدی ساخته شد. این اپرا برای اولین بار به شکل عروسکی در تالار فردوسی به روی صحنه رفت و پس از آن بارها به مناسبت روز عاشورا در ایران و خارج از ایران به اجرا در آمده است. بخش ارکسترال این اثر در اکراین اجرا شده و بخش خوانندگان ایرانی در داخل کشور ضبط شده است. محمد معتمدی و مصطفی محمودی از جمله خوانندگان این اثر هستند.

بهروز غریب‌پور از کودکی با مقوله تعزیه در سنندج آشنا شده است. در این شهر دو خانواده اهل تشیع در میان اکثریت سنی‌های شافعی مذهب زندگی می‌کردند که هر سال در ایام محرم سوگواری می‌کردند. اولین آشنایی از همین مراسم آغاز می‌شود. او در سال ۴۹زمانی که دانشجوی نمایش عروسکی شده بود، تحقیقات به هم پیوسته‌ای را در رابطه با خیمه شب بازی، نمایش تخت حوضی و تعزیه به عنوان سنن و پایه‌های نمایش ایرانی آغاز کرد. ‌وی برای درک و مطالعه بیشتر تعزیه به منطقه آران و بیدگل سفر کرد و در آن جا شدیدا از تعزیه متاثر شد. بهزاد عبدی با دانش، خلاقیت و اشراف بر تعزیه طی یک سال این اپرا را آماده اجرا می‌کند و در این مدت دیدارهایی بین او و غریب‌پور به وقوع می‌پیوندد تا در نهایت با بهره‌گیری از ردیف‌ها و دستگاه‌های موسیقی ایران و حفظ چارچوب‌های تعزیه یک اپرای نوین مذهبی آماده می شود.

در کلیپ زیر قسمتهایی از این اپرا را مشاهده خواهید کرد که اشعار آن از تعزیه الگوبرداری شده و به شکلی خلاقانه اجرا شده است. همچنین اجرای همین اشعار در تعزیه حر، به دو شیوه مختلف  را در ادامه مشاهده خواهید نمود.

 

حضرت داوود در قرآن پیامبر و خلیفه خدا در زمین نامیده شده‌است. او اولین پیامبری است که دارای کتاب آسمانی به نام «زبور» بوده و از ذریه اسحاق فرزند ابراهیم و از جمله انبیایی است که دارای حکومت و منصب قضاوت بوده است. حضرت داود به خاطر شجاعت و دانایی وصدای خوبی که داشت شهرت یافت. او حضرت سلیمان را به عنوان وصی و جانشین خویش معرفی کرد و طرح و نقشه مسجد الاقصی را به حضرت سلیمان داد تا آن را بنا کند. در سوره های بقره- نساء- مایده- انعام- اسراء- انبیاء- نمل- سباء- ص نام حضرت داود ذکر شده است.

قبل از زمان حضرت داوود، جنگ جویان وقتی به جنگ می‎رفتند، لباسهای آهنی می‎پوشیدند که پوشیدن این لباسها به خاطر سنگینی و انعطاف ناپذیری، بسیار دشوار و خسته کننده بود. حضرت داود که به مسأله دفاع، اهمیت بسیار می‌ داد، در این فکر بود که وسیله دفاعی بسازد که درعین آن که فرد را حفظ می‌ کند، نرم و استفاده از آن آسان باشد. همین مطلب را از خداوند خواست. خداوند آهن را مانند شمع و موم برای حضرت داود(علیه‌السلام) نرم کرد، و او از این موهبت کمال استفاده را در زره سازی نمود.

روایت شده است روزی حضرت لقمان ـ علیه السلام ـ نزد داوود ـ علیه السلام ـ آمد، او مشغول درست کردن نخستین زره بود، لقمان سکوت کرد و چیزی نگفت، همچنان تماشا می‎کرد و می‎دید داوود ـ علیه السلام ـ از آهن مقداری می‎گیرد و با آن مفتولهای باریک می‎سازد، و آن مفتولها را داخل هم می‎گذارد. لقمان هم چنان منتظر بود ببیند که داوود ـ علیه السلام ـ چه می‎سازد؟

تا این که داوود ـ علیه السلام ـ یک زره را به طور کامل ساخت و سپس برخاست، آن را پوشید و گفت: «به راستی چه وسیله دفاعی خوبی برای جنگ است.

جلال الدین مولانا در کتاب مثنوی این داستان را به زیبایی نقل می کند:

 

پس زره سازید و در پوشید او                پیش لقمان کریم صبرخو

گفت این نیکو لباسست ای فتی           درمصاف و جنگ دفع زخم را

گفت لقمان صبر هم نیکو دمیست         که پناه و دافع هر جا غمیست

 

سعدی در گلستان می فرماید:

 

چو لقمان دید کاندر دست داوود                     همی آهن به معجز موم گردد

نپرسیدش چه می‎سازی که دانست                  که بی‎پرسیدنش معلوم گردد

 

در اشعار تعزیه، به داستان زره سازی حضرت داود اشاره هایی شده است. در ادامه برخی از قسمتهای تعزیه یانس آباد که به داستان فوق اشاره دارد نمایش داده شده است.

 

 

 

به سیمین لباسم فتاده است کار

بپوشم به تن همچو اسفندیار

چه جوشن که داوود در روزگار

کشیده است بر او زحمت بی شمار

 

 

 

 

ای زره ، ای تنگ حلقه این زمان هوشیار باش

تا کی آسایش کنی، زیب تن سردار باش

گر که من مردم به جسمم یک دمی غمخوار باش

جوشن داوود را امروز در بر میکنم

طبل زن طبال من ظلمی مکرر می کنم